ساخت در خیابان چهارباغ

نظام کاشت: تعداد چهار ردیف درخت و از نوع چنار یک مسئله مشترک مطرح شده بین اکثر سیاحانی بوده که در دوره قاجار از اصفهان دیدن کرده­اند(دیولافوا، 1371، 499، نوردن، 1365، 117، هولستر[1]، 1355، 78). سیاحانی که در دورة صفویه به اصفهان آمدند، تعداد ردیف درخت چنار برای خیابان چهارباغ اصفهان را دو ردیف بیان داشته­اند(کمپفر، 1363، 196 و جملی کارری[2]، 1348، 67). اکثر سیاحان برای این خیابان درخت چنار را برشمردند، تنها در تاریخ عالم آرای عباسی از درختان سرو و چنار و کاج و عرعر نام برده شده است(ترکمان، 1350، 545).

گونه­شناسی باغ­های خیابان چهارباغ اصفهان و باغ­هایی در امتداد آن این تصور وجود دارد که هنگام ساخت، درختانی هم­چون چنار، سرو، کاج و عرعر بوده، ولی پس از مدتی جای خود را فقط به درختان چنار داده­اند یا تعداد این درختان به قدری ناچیز بوده که جلب توجه نمی­کرده و پس از مدتی به طور خاص در دوره قاجار اثری از این درختان دیده نشده است. هم­چنین برخی از سیاحان از وجود باغچه­های گل یاد کرده­اند(دلاواله، 1348، 39 و شاردن، 1375، 121).

نظام آب: گزارش سیاح فرانسوی، شاردن در مورد معماری آب چهارباغ اصفهان، مفصل­ترین گزارشی است که از دوران صفویه ارایه شده است. وی تعداد حوض­های خیابان را هفت عدد دانسته(شاردن، 1375، 120)، ولی فاصله بین این حوض­ها را ذکر نکرده، اما در معرفی هر حوض از کوچه­ها و باغ­های اطراف آن نام برده است. در تاریخ عالم آرای عباسی علاوه بر نهر وسط، از جوی آب در دو طرف خیابان نام برده شده است(ترکمان، 1350، 545). اکثر جهانگردان به نهر وسط خیابان چهارباغ اشاره کرده­اند. هم­چنین سیاحان به وجود حوض­هایی در عمارت سردر اشاره داشته­اند. دلاواله اشاره می­کند که «این حوض­ها، فواره­های بسیار زیبایی دارند و از طریق جویبارهای سنگی منشعب از نهر بزرگ خیابان تغذیه می­شوند(دلاواله، 1348، 474).

نظام ساخت: در گزارش­های دلاواله و شاردن، رعایت قرینه­سازی در دو سمت خیابان، با قرارگیری سردرها، آمده است(دلاواله، 1348، 40، شاردن، 1375، 119).